De geestelijke gezondheid van expats: uitdagingen en inzichten

Naar het buitenland verhuizen en er werken is een spannend avontuur dat je leven ongetwijfeld zal veranderen. Het brengt ook unieke uitdagingen voor de geestelijke gezondheid met zich mee. Door deze te begrijpen, zijn expats en hun families beter in staat om met de complexe emoties en spanningen, die het leven in een nieuwe cultuur meebrengen, om te gaan.

De Overzeese Sociale Zekerheid met verschillende psychologen van Psygroup, een internationale praktijk van psychologen in Brussel*. Deze experten deelden hun inzichten op basis van hun professionele kennis en persoonlijke ervaringen.

Identiteitsvorming in een nieuwe cultuur

Een van de grootste uitdagingen die veel expats en hun familieleden ervaren, is een gevoel van ontworteling.

"Kinderen die opgroeien in een ander land dan waar hun ouders zijn opgegroeid, kunnen zich gevangen voelen tussen twee culturen. Ze voelen zich niet volledig verbonden met de cultuur van hun ouders, noch met de cultuur van het land waar ze opgezien. Het balanceren tussen deze culturen heeft echter ook een positieve kant: het draagt bij tot de verrijking van hun persoonlijke ontwikkeling, verhoogt hun culturele geletterdheid en leidt tot een soort mondiaal burgerschap", aldus Mojca Filipič Sterle, doctor in de psychologie, die met haar gezin van Slovenië naar België emigreerde. Het werd al snel duidelijk dat haar kinderen het gevoel hadden dat ze zich niet volledig konden identificeren met de Sloveense of Belgische cultuur omdat ze er niet echt mee in contact kwamen - ze gingen immers naar een internationale school. Een boek over het thuisland van Mojca bracht haar kinderen dichter bij hun wortels. "Ze zijn niet opgegroeid in dezelfde cultuur als wij. Maar we kunnen hun nieuwsgierigheid naar hun oorsprong wel stimuleren."

Meertalige identiteit

De evenwichtsoefening tussen twee culturen brengt nog een andere uitdaging met zich mee: meertaligheid. Voor kinderen van expats kan het opgroeien met verschillende talen leiden tot het ontwikkelen van een meertalige identiteit. Sonia Schreiber, klinisch psycholoog, verklaarde dat Frans thuis de hoofdtaal was toen ze met haar gezin in Korea woonde, maar dat de kinderen in het Engels antwoordden. "Omdat mijn kinderen van jongs af aan hebben geleerd om verschillende talen te gebruiken, hebben ze een meertalige identiteit ontwikkeld, ook al bleek taal op de lange termijn niet hun sterkste punt te zijn."

Hoewel het een waardevolle vaardigheid kan zijn, kunnen taalbarrières en het ontbreken van een sterke identiteit, leiden tot gevoelens van onzekerheid en machteloosheid, vooral bij kinderen die vaak verhuizen. Ze kunnen het gevoel krijgen dat verandering een constante is en dat ze er geen vat op hebben.

"Dit betekent dat het in de eerste plaats belangrijk is om de taal aan te moedigen waarin kinderen zich het meest op hun gemak voelen, zonder hen onder druk te zetten om een specifieke taal te spreken. Daarnaast moeten we ook rekening houden met hun individuele behoeften en comfortniveaus. Enkel in een ondersteunende en positieve omgeving kunnen expatkinderen hun meertalige vaardigheden ontwikkelen en hun unieke identiteit creëren."

De uitdaging van taalidentiteit verdween naar de achtergrond toen Sonia's kinderen door het expatavontuur veerkrachtiger werden.

Cultuurschok en sociaal isolement

Verhuizen naar een ander land betekent vaak ook het opbouwen van een nieuw sociaal netwerk. "En sommige mensen vinden dit moeilijk, en daarom adviseer ik mijn cliënten steeds om routines in te bouwen. Bijvoorbeeld: koop je brood wekelijks bij dezelfde bakker. Dit zorgt voor regelmaat, iets om je aan vast te houden", zei Cristina Ana, klinisch psycholoog uit Roemenië. "Probeer actief te zoeken naar manieren om jezelf te integreren, bijvoorbeeld door taallessen te volgen".

Lisa Tranchellini, klinisch psycholoog uit Italië met een ruime expatervaring, beaamt dit en benadrukt dat het ontbreken van een ondersteunend netwerk gevoelens van depressie en angst kan vergroten, vooral wanneer het een uitdaging is om nieuwe contacten te leggen door de culturele verschillen en taalbarrières.

Lotta De Coster, Belgisch klinisch psycholoog en dokter in ontwikkelingspsychologie, die ook als expat in Canada heeft gewoond, is het ermee eens dat het gebrek aan een sociaal ondersteuningssysteem, een belangrijke risicofactor vormt voor de geestelijke gezondheid. Dit heeft een grotere impact dan het culturele aanpassingsproces dat gepaard gaat met het verhuizen naar een nieuwe plek, inclusief het aanpassen aan verschillen in taal, klimaat, eten, communicatie, werk, school, openbaar vervoer en gezondheidszorg.

Uit twee verschillende werelden afkomstig zijn en in twee verschillende werelden leven, kan, in combinatie met sociaal isolement (dat nog is toegenomen tijdens de pandemie), een gevoel van eenzaamheid, gemis en rouw creëren. Daarnaast verhoogt het risico op geestelijke gezondheidsproblemen in de vorm van chronische stress, angst, leegte en depressie.

"Om isolement en geestelijke gezondheidsproblemen te voorkomen, is het nuttig voor expats om zich open te stellen voor nieuwe ontmoetingen, zowel met locals als andere expats, om vrijwilligerswerk te doen en om actief op zoek te gaan naar activiteiten die dagelijks gezelschap, emotionele binding en sociale integratie bevorderen. Hierdoor krijgen ze een beter inzicht in hun nieuwe omgeving en voelen ze zich meer verbonden met de mensen."

Natuurlijk ligt de bal niet volledig in je eigen kamp, de steun van je werkgever vormt ook een belangrijke factor in het slagen van je expatavontuur. En vaak kunnen werkgevers meer ondersteuning bieden dan je in eerste instantie zou denken. "Ze spelen een belangrijke rol in de ondersteuning van de geestelijke gezondheid van expats", merkt Cristina op. "Ze kunnen begeleidingstrajecten voorzien of professionele hulp aanbieden. Want ook zij hebben baat bij jouw mentale gezondheid: het heeft rechtstreeks invloed op je werkprestaties."

Zelfzorg en ondersteuning

Een expatavontuur brengt grote en kleine uitdagingen met zich mee: omgaan met stress, aanpassen aan een nieuwe cultuur en levensstijl, sterke relaties onderhouden met dierbaren en nieuwe vriendschappen, enz. Zelfinzicht en zelfzorg zijn cruciaal om met deze uitdagingen om te gaan, en het is belangrijk te beseffen dat je nooit alleen bent in dit avontuur. Aarzel niet om steun te zoeken in jouw nieuwe omgeving.

Kortom, verhuizen naar en werken in het buitenland is een spannend en zeer persoonlijk avontuur waarin veerkracht en persoonlijke groei centraal staan. De psychologen concluderen: het leven van een expat draait om uitdagingen aangaan, zich aanpassen aan nieuwe culturen en omgevingen en kansen ontdekken om te groeien en jezelf te ontwikkelen als individu en mild te zijn voor jezelf.

*We spraken met de volgende klinisch psychologen-psychotherapeuten, werkzaam bij Psygroup:

• Mojca Filipic Sterle
• Cristina Ana
• Lisa Tranchellini
• Sonia Schreiber
• Lotta De Coster
• Patrick Engelhardt