Sociale bescherming voor Belgische emigranten als inspiratiebron

Een team van de Universiteit van Luik (ULiège) heeft een vergelijking gemaakt van het niveau van sociale bescherming dat de lidstaten van de Europese Unie (EU) bieden aan hun burgers die in het buitenland wonen. Dat kadert in een onderzoek dat is gefinancierd door de European Research Council (in het engels)(Nieuw venster). Het goede nieuws is dat Frankrijk en België eruit springen door hun inspirerende praktijken. Jean-Michel Lafleur geeft een overzicht van het onderzoek. Hij is Directeur Onderzoek aan het FRS-FNRS en professor aan het Centre d'Études de l'Ethnicité et des Migrations (het studiecentrum voor ethniciteit en migratie) van de Universiteit van Luik.

Burgers die binnen de EU reizen: een gegarandeerd pakket rechten

"Naast de gevoelige kwestie van immigratie naar Europa, die centraal staat in het onderzoek, is ook gekeken naar de sociale rechten van Europese expats", legt J-M Lafleur uit. Het uitgangspunt was ‘de bezorgdheid van de EU-lidstaten over de toegang tot sociale bescherming voor hun burgers die in het buitenland wonen’. Dat leidde tot een analyse van het sociale beschermingsbeleid voor expats in 40 landen, waaronder de 27 EU-lidstaten. De resultaten zijn gepubliceerd in drie publicaties die gratis online beschikbaar zijn (in het engels)(Nieuw venster).

Ten eerste genieten Europese burgers die in een andere EU-lidstaat wonen een reeks gegarandeerde rechten. Het Europese wetgevende kader en bilaterale overeenkomsten voorkomen discriminatie tegenover de onderdanen in hun land van verblijf. "Voor bepaalde voordelen, zoals pensioenen en gezinstoelagen, kunnen ze ook voordelen die ze in de ene lidstaat hebben verworven, onder bepaalde voorwaarden naar een andere lidstaat overhevelen", voegt J-M Lafleur toe.

Europese immigranten buiten de EU: duidelijke tegenstellingen in sociale bescherming

Voor Europese burgers die buiten de EU wonen, zijn de tegenstellingen duidelijk.

Om hun situatie te analyseren, gebruikt de studie het concept van sociale beschermingsinfrastructuur, die uit 2 componenten bestaat:

• beschrijvende infrastructuur (vertegenwoordigingen van het land van herkomst in het land van woonst, onder de vorm van consulaten, overheidsinstellingen, vertegenwoordigende instanties voor expats, enzovoort)
• substantiële infrastructuur (uitbreiding van sociale voordelen en rechten van het land van herkomst naar het land van verblijf + ondersteunende diensten aangeboden aan expats in het licht van verschillende sociale risico's).

"Het verrast niet dat de 10 staten die in het buitenland het best vertegenwoordigd zijn met beschrijvende infrastructuur, de historische emigratielanden zijn van Zuid- en Oost-Europa. En ook Frankrijk, omdat die staat historisch gezien een sterke diplomatieke en consulaire aanwezigheid in het buitenland heeft ontwikkeld", legt J-M Lafleur uit, met een gedetailleerde grafiek per land die de studie documenteert (in het engels).(Nieuw venster)

Voor inhoudelijke infrastructuur is het contrast voor expats veel groter als het gaat om werkloosheid, gezondheid, pensioenen, kinderbijslag en het gegarandeerde minimuminkomen. "Met uitzondering van Frankrijk en België bieden de EU-lidstaten weinig steun aan hun burgers die buiten de EU wonen," vat J-M Lafleur samen. Dat blijkt uit deze tabel van de studie met een overzicht van de sociale uitkeringen per land (in het engels)(Nieuw venster).

De Franse en Belgische uitzonderingen als inspiratiebron

De diepgaande studies van de ULiège-onderzoekers over de Franse (in het engels)(Nieuw venster) en Belgische (in het engels)(Nieuw venster) situatie rangschikken Frankrijk en België tot de landen die hun bevolking in het buitenland de beste sociale bescherming bieden. “De koloniale geschiedenis van beide landen levert mogelijk een gedeeltelijke verklaring op: ze hebben een specifiek overheidsbeleid ontwikkeld om werknemers in die context actief te beschermen.” In Frankrijk heb je daarvoor de Caisse des Français de l'Étranger (CFE), die weinig bekend is bij ons, maar wel heel geavanceerd. In België de veel bekendere Overzeese Sociale Zekerheid.

Los van die historische redenen voor een meer ontwikkelde sociale bescherming van Franse en Belgische expats, vraagt J-M Lafleur zich af of andere staten er geen baat bij zouden hebben om daar inspiratie uit te putten. In een context van toenemende internationale mobiliteit en een strenger sociaal beschermingsbeleid, gelooft hij dat het idee om burgers die in het buitenland wonen te beschermen meer aandacht verdient van veel andere lidstaten. "Door in te spelen op de behoeften van hun bevolking in het buitenland, zouden ze ook bijdragen tot het noodzakelijke besef dat een betere coördinatie van de nationale socialebeschermingsstelsels essentieel is om het recht op sociale bescherming van zowel immigranten als emigranten in Europa te garanderen".